Dün gece Asya piyasalarında Türk lirası, dolar karşısında resmen eridi. Dolar/TL rakamlarının 8.38’e kadar çıkması, devalüasyonu gündeme getirdi. Peki devalüasyon nedir? Devalüasyon sebepleri nelerdir? Türkiye’de hangi tarihlerde devalüasyon oldu? İşte merak edilen soruların yanıtları…
Merkez Bankası Başkanı Naci Ağbal’ın, piyasa beklentilerinin üzerinde 200 baz puan faiz artışına gitmesinin ardından önceki gece ani bir kararla görevinden alınması, piyasalarda bomba etkisi yarattı.
Dolar kurunda yanan ateş, devalüasyonu da bir kez daha gündeme getirdi. “Devalüasyon nedir?”, “Devalüasyon sebepleri nelerdir?”, “Devalüasyon etkileri nelerdir?” gibi sorular da internette aranmaya başladı.
İşte devalüasyona dair bilinmesi gerekenler;
DEVALÜASYON NEDİR?
Devalüasyon, sabit kur sistemlerinde ödemeler dengesi açık veren ülkenin ulusal parasının dış satın alma gücünün, hükûmetçe alınan bir kararla düşürülmesidir. Başka bir deyişle devalüasyon, bir devletin resmi para biriminin diğer ülke dövizleri karşısında değer kaybettirilmesidir.
DEVALÜASYONUN SEBEPLERİ NELERDİR?
Hiç bir ülke, kendi para biriminin diğer para birimleri karşısında değer kaybetmesini istemez. Fakat bazı durumlar devalüasyon yapılmasını, ekonomik toparlanma açısından zorunlu hale getirebilir.
Devalüasyonun en önemli uygulanma sebebi, ekonominin dış ticaret dengesinin açık veriyor oluşudur.
Bir ekonomide toplam ithalat, toplam ihracatın üzerinde ise o ekonomide dış ticaret açığı mevcuttur. Bu durumda devalüasyon ile, ilgili ülkenin satın alma gücü zayıflatılarak, daha fazla ihracat, daha az ithalat gerçekleşmesi sağlanmaya çalışılır.
Ülke para biriminin diğer dövizler karşısında değerinin azalmasıyla, satın alma gücü zayıflar ve ithal malların fiyatı alım yapacak ülke için artmış olur, ülkenin dış ülkelere ihraç edeceği ürünlerin fiyatı ise düşmüş olur. Böylece ihracat gelirlerinde artış, ithalat giderlerinde ise azalış kaydedilerek bütçe dengeye getirilmeye çalışılır.
Devalüasyonda asıl amaç ihracatı arttırıp özendirerek ülkenin ticaret açığını dengelenmektir.
DEVALÜASYON OLURSA NE OLUR?
Ülke para biriminin diğer dövizler karşısında değerinin azalmasıyla, satın alma gücü zayıflar ve ithal malların fiyatı alım yapacak ülke için artmış olur, ülkenin dış ülkelere ihraç edeceği ürünlerin fiyatı ise düşmüş olur.
TÜRKİYE'DE DEVALÜASYON
Türkiye'de de geçmiş dönemlerde devalüasyona gidildi. Türk lirasının Amerikan doları karşısındaki değerine göre devalüasyon yapılarak, çapraz kurlar dolara göre belirlendi.
Cumhuriyet'in kurulduğu 1923 tarihinde 1 dolar 0,75 kuruş idi. Zaman içinde değişen ülke ekonomisi şartları devalüasyonu da beraberinde getirdi.
1940 yılında resmi kura ek olarak döviz satışlarında yüzde 48 oranında prim uygulanmaya başlamış olup, 1 dolar 1940’da 1,11 TL, 1945’de de 1,31 TL olmuştur.
Türkiye'de ikinci devalüasyon 4 Ağustos 1958 tarihinde yapılarak 2,83 TL olan ABD doları 9 liraya çıkarılmıştır.
10 Ağustos 1970 tarihinde Süleyman Demirel hükümeti tarafından devalüasyonla 1 ABD doları 9 liradan 15 liraya çıkarılmıştır.
Daha sonra 1978 yılına kadar değişik zamanlarda mini devalüasyonlar uygulamasına gidilmiştir.
