Zanka

Uğur Çiğdem

Facebook


Uğur Çiğdem

Bu yazı öncelikle ZEKA ile AKIL arasındaki bağlantıyı ve ardından da TASARIM, ESTETİK ve SANAT ile ilişkisini incelemektedir. Bu, şuana kadar edindiğim bilgiler sonucu çıkarımlarımdır. Daha sonra edineceğim bilgilerle düşüncelerim de ve bu yazı da güncellenebilir.

YAPAY ZEKA çalışmalarında ZEKA ’nın teknik tanımı ve uygulamaları bize AKIL konusuna bütünsel bir bakış açısı kazandırmaktadır. Yapay Zeka mevcut sayısal veri dizilerindeki ÖRÜNTÜ ‘leri yakalar ve bu dizinin dışındaki başka bir pozisyon değerini tahmin edebilir, ön görebilir. Bunu bir insanın deneyimlerine dayalı olarak bir YARGI üretmesi gibi düşünebiliriz. Bu değerlere bağlı karar vermeye de ÖN YARGI diyoruz. Tahminlerinin isabetli olmasına da BASİRET diyoruz.

Aslında benzer davranışları hayatımızın bir çok noktasında farkında olmadan da gerçekleştiriyoruz. Daha önceleri buna MODELLEME derdik. MODEL: Örnek, yol yordam, İngilizcede Pattern…
Bu, bir örnek oluşturacak bir dizi özelliği ve eylemi “tek bir isim altında toplamak” tır. Bilgisayar dilinde eylemler zincirine KOMUT veya METOD denir. Sosyal hayatta buna “DAVRANIŞ KALIBI”, dilde ise bu bir gurup eylemi veya özelliği kapsayan isime KAVRAM denir. Doğadaki tekrar eden fiziksel benzer olaylara da ÖRÜNTÜ denir. Genel olarak bu tür kalıplara MODEL, bu tür kalıpları oluşturmaya da MODELLEME denir. İnsanlar farklı disiplinlerde benzer olayları ifade etmeye çalışmıştır.

İnsanın bir olay içindeki gidişatı (örüntüyü, modeli) görmesi ve buna bağlı tahminlerde, öngörülerde bulunarak kararlar alabilmesi ZEKA özelliğindendir. ZEKA, kişinin deneyimlerini - daha evvel biriktirdiği davranış kalıplarını, modelleri - kullanma mekanizmasıdır. Antrenman ile bu birikimini artırması ve geliştirmesi mümkündür.

Bu davranış kalıplarını insanlar ve bazı hayvanlar, önce anne-baba ve çevresinden öğrenirler ve bunu kendi hedeflerine, FAYDASINA, menfaatine uygun kullanmaya başlarlar. Bazıları da bu ZEKİ DAVRANIŞLARI o kadar abartırlar ki bunu da KURNAZLIK derecesine getirirler. Çoğumuz bu davranış kalıpları ile (yani zeka destekli) OTOMATİK PİLOTTA yaşıyoruz.

Eğer ZEKA, hazır davranış kalıplarını (örüntüleri, modelleri) kullanmak ise, AKIL nedir?
AKIL, resmin bütününü görüp, bir menfaate FAYDAYA ulaştıracak yeni MODELLER, örnekler, yöntemler, kavramlar, komutlar üreten mekanizmadır. AKIL bunu üretir, ZEKA da onu kullanır. Bunu üretme eylemine AKLETMEK denir. Başka bir değişle “KATMA DEĞER” üreten, FAYDA sağlayan mekanizma AKIL dır.

AKIL olmasaydı, ZEKA için gerekli davranış modellerimiz sadece çevremizden edindiklerimiz ile sınırlı olacak idi. Bu kapalı devre yaşam döngüsünün gelişimi için, yaşamda faydalı olan yeni davranış kalıplarının da oluşması, bu otomatik pilota dahil edilmesi için AKIL çalışıyor.

Peki AKIL bunu nasıl yapıyor? Ve AKIL nedir?
AKIL aynı ZEKA gibi biyolojik beynimizde çalışan bir YAZILIM, PROGRAM dır. Aynen doğada olduğu gibi, sebep sonuç ilişkilerini takip ederek, fayda sağlayacak değişik yollar, yöntemler, DAVRANIŞ KALIPLARI üretir, türetir, başka bir değişle YARATIR. Bu hali hazırda mevcut olan eylemlerin bir araya getirilmesi ile TASARLANMASI ile bir tür YARATICILIK kabiliyeti ile gerçekleşir.
Yani AKIL, kendine fayda sağlayacak KODLAR yazan, TASARIM yapan bir YAZILIM dır. Biz burada üretilen koda DAVRANIŞ KALIBI, kodun yapısına/planına da MODEL diyoruz. Yerine göre de TASARIM, KOMUT, METOD, PATTERN, ÖRÜNTÜ veya KAVRAM diyoruz.

İnsandaki bu AKLETME, TASARLAMA, DİZAYN etme kabiliyeti elindeki bilgi ve eylem seçeneklerinin çeşitliliği ile sınırlıdır. Bilgi arttıkça, vizyon genişledikçe, türetme çeşitliliği, YARATICILIĞI artar. Başka bir değişle AKIL ÇAPI genişler. Bu gelişim beraberinde ESTETİK ve SANAT algısını da geliştirir.

ZEKA ile işlevsel şeyler üretirken (mühendislerde olduğu gibi), AKIL ile de SANATSAL, ESTETİK şeyler üretmeye başlarız (sanatçılarda, tasarımcılarda olduğu gibi). Özetle, bir insan ZEKASINI KULLANARAK kariyerinde MÜHENDİSLİK seviyesine kadar çıkabilir. Yine aynı insan AKLINI KULLANACAK olursa kariyerinde SANATÇILIK seviyesine kadar çıkabilir.



Bu içeriğe emoji ile tepki ver